Opieka wytchnieniowa dla opiekunów osób z niepełnosprawnością

Osobista, stała opieka nad dzieckiem lub dorosłą osobą, których niepełnosprawność związana jest z szerokim spektrum problemów zdrowotnych prowadzących do znacznego ograniczenia samodzielności, bardzo często oznacza konieczność wsparcia w prawie każdym elemencie codziennego życia. Członkowie rodzin, opiekunowie muszą podporządkować swój dzienny rozkład zajęć wykonywaniu czynności związanych z opieką i pomocą, co najczęściej oznacza życie w warunkach ciągłego obciążenia psychofizycznego. Wiele osób w takiej sytuacji rezygnuje z udziału w życiu społecznym, zawodowym, zaniedbuje własne zdrowie czy też inne potrzeby oraz całkowicie rezygnuje z indywidualnych aspiracji.

Opieka wytchnieniowa ma za zadanie odciążenie członków rodzin lub opiekunów osób niepełnosprawnych poprzez wsparcie ich w codziennych obowiązkach lub zapewnienie czasowego zastępstwa. Dzięki temu wsparciu osoby zaangażowane na co dzień w sprawowanie opieki dysponować będą czasem, który będą mogły przeznaczyć na odpoczynek i regenerację, jak również na załatwienie niezbędnych spraw. Usługi opieki wytchnieniowej mogą służyć również okresowemu zabezpieczeniu potrzeb osoby niepełnosprawnej w sytuacji, gdy opiekunowie z różnych powodów nie będą mogli wykonywać swoich obowiązków.

Ze środków Funduszu Solidarnościowego w 2022 r. realizowane są dwa programy dot. usług opieki wytchnieniowej, tj.: 

1. „Opieka wytchnieniowa” – edycja 2022 oraz 
2. „Opieka wytchnieniowa dla członków rodzin lub opiekunów osób z niepełnosprawnościami” – edycja 2022,

zwane dalej „programami w zakresie opieki wytchnieniowej” lub „programami”.

 

Do kogo kierowane są programy w zakresie opieki wytchnieniowej?

Programy kierowane są do członków rodzin lub opiekunów, którzy wymagają wsparcia w postaci doraźnej, czasowej przerwy w sprawowaniu bezpośredniej opieki nad dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności, a także nad osobami posiadającymi orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

 

Cele programów

 

Główny cel

Głównym celem programów w zakresie opieki wytchnieniowej jest wsparcie członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad:

1. dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności,
2. osobami posiadającymi:
   • orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 573, z późn. zm.) albo
   • orzeczenie traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (zgodnie z art. 5 i art. 62 ww. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych)

poprzez możliwość uzyskania doraźnej, czasowej pomocy w formie usługi opieki wytchnieniowej.

 

Cele pośrednie

Programy mają także zapewniać:

1. w odniesieniu do rozwiązań systemowych:
   1. wzmocnienie dotychczasowego systemu wsparcia poprzez świadczenie usług opieki wytchnieniowej dla członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad dziećmi z orzeczoną niepełnosprawnością lub osobami ze znacznym stopniem niepełnosprawności/osobami z orzeczeniem traktowanym na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
   2. wsparcie finansowe gmin/powiatów w zakresie realizacji usług opieki wytchnieniowej (w przypadku programu „Opieka wytchnieniowa”);
   3. wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych, o których mowa w art. 3 ust. 2 oraz podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1327, z późn. zm.) – posiadających statutowy zapis o prowadzeniu działań na rzecz osób z niepełnosprawnością oraz prowadzących działalność na rzecz tych osób przez okres co najmniej 3 lat przed dniem złożenia ofert (w przypadku programu „Opieka wytchnieniowa dla członków rodzin lub opiekunów osób z niepełnosprawnościami”);
2. w odniesieniu do członków rodzin lub opiekunów osób niepełnosprawnych: czasowe odciążenie od codziennych obowiązków łączących się ze sprawowaniem opieki, zapewnienie czasu na odpoczynek i regenerację.

 

Kto może skorzystać?

Program adresowany jest do członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności i osobami posiadającymi orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniem niepełnosprawności, którzy wymagają pomocy opieki wytchnieniowej.

 

Ważne!

Usługi opieki wytchnieniowej przysługują w przypadku zamieszkiwania członka rodziny lub opiekuna, o których mowa powyżej, we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą niepełnosprawną i sprawują całodobową opiekę nad osobą niepełnosprawną.

 

Kwalifikacja uczestników do programów

Realizatorzy programów przyznając usługi opieki wytchnieniowej biorą pod uwagę stan zdrowia i sytuację życiową osób niepełnosprawnych oraz uczestników. W pierwszej kolejności uwzględniają potrzeby członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub osobą ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub z orzeczeniem traktowanym na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, która:

1. ma niepełnosprawność sprzężoną/złożoną (przez niepełnosprawność sprzężoną rozumie się posiadanie orzeczenia ze wskazaniem co najmniej dwóch przyczyn niepełnosprawności) lub
2. wymaga wysokiego poziomu wsparcia (osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz dzieci niepełnosprawne z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami w pkt 7 i 8 w orzeczeniu o niepełnosprawności, tj. konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji) lub
3. stale przebywa w domu, tj. nie korzysta z ośrodka wsparcia lub placówek pobytu całodobowego, np. ośrodka szkolno-wychowawczego czy internatu.

W celu rzetelnej kwalifikacji osób niepełnosprawnych został wprowadzony pomiar ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu oraz zakresu niezbędnego wsparcia. Ocena ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu oraz zakres niezbędnego wsparcia jest dokonywana na podstawie danych zawartych w Karcie pomiaru niezależności funkcjonalnej według zmodyfikowanych kryteriów oceny - Skali FIM wraz z dodatkową informacją do wzoru karty pomiaru niezależności funkcjonalnej według zmodyfikowanych kryteriów oceny

Kartę może wypełnić:

• lekarz rodzinny
• lekarz rehabilitacji medycznej
• fizjoterapeuta
• pielęgniarka

Karta pomiaru niezależności funkcjonalnej według zmodyfikowanych kryteriów oceny nie jest dokumentem obowiązkowym, jednak w przypadku dużej liczby zgłoszeń uczestnicy programów w zakresie opieki wytchnieniowej posiadający tę Kartę będą mieć zapewniony dostęp do usług opieki wytchnieniowej w pierwszej kolejności.

 

Formy realizacji programów

Programy w zakresie opieki wytchnieniowej realizowane są w dwóch formach:

1. świadczenia usług opieki wytchnieniowej w ramach pobytu dziennego
   1. w przypadku Programu „Opieka wytchnieniowa” – edycja 2022 w:
      • miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej;
      • ośrodku wsparcia;
      • innym miejscu wskazanym przez uczestnika, które otrzyma pozytywną opinię gminy/powiatu;
      • domu pomocy społecznej na podstawie przyjętej przez gminę lub powiat uchwały;
   2. w przypadku Programu „Opieka wytchnieniowa dla członków rodzin lub opiekunów osób z niepełnosprawnościami” – edycja 2022 w:
      • miejscu zamieszkania osoby z niepełnosprawnością;
      • innym miejscu wskazanym przez osobę niepełnosprawną lub uczestnika, które otrzyma pozytywną opinię realizatora Programu;
         
2. świadczenia usług opieki wytchnieniowej, w ramach pobytu całodobowego
   1. w przypadku Programu „Opieka wytchnieniowa” – edycja 2022 w:
      • ośrodku wsparcia;
      • ośrodku/placówce wpisanej do rejestru właściwego wojewody zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym;
      • innym miejscu wskazanym przez uczestnika Programu, które otrzyma pozytywną opinię gminy/powiatu;
      • domu pomocy społecznej na podstawie przyjętej przez gminę lub powiat uchwały;
   2. w przypadku Programu „Opieka wytchnieniowa dla członków rodzin lub opiekunów osób z niepełnosprawnościami” – edycja 2022 w:
      • ośrodku/placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom z niepełnosprawnością wpisaną do rejestru właściwego wojewody, prowadzonym/ną przez realizatora Programu;
      • innym miejscu wskazanym przez osobę niepełnosprawną lub uczestnika Programu, które otrzyma pozytywną opinię realizatora Programu.

 

Limity usług

Limit usług opieki wytchnieniowej finansowanych ze środków Funduszu Solidarnościowego przypadających na jednego uczestnika wynosi nie więcej niż:

• 240 godzin dla usług opieki wytchnieniowej świadczonej w ramach pobytu dziennego oraz
• 14 dni dla usług opieki wytchnieniowej świadczonej w ramach pobytu całodobowego

Powyższe limity dotyczą również:

1. więcej niż jednego opiekuna sprawującego bezpośrednią opiekę nad jedną osobą niepełnosprawną;
2. opiekuna sprawującego bezpośrednią opiekę dla więcej niż 1 osoby niepełnosprawnej.

Opieka wytchnieniowa jest bezpłatna w podanych limitach.

Informacje na temat instytucji, które zapewniają dostęp do usług opieki wytchnieniowej znajdziesz w naszej „Bazie pomocy”.

 

Podstawa prawna

Podstawą prawną programów finansowanych ze środków Funduszu Solidarnościowego  jest art. 7 ust. 5 oraz art. 13 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym.