Środowiskowe domy samopomocy

Co to są środowiskowe dom samopomocy?

Środowiskowe domy samopomocy są jedną z form ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Są to placówki dziennego pobytu, które mogą prowadzić miejsca całodobowe. Środowiskowy dom samopomocy świadczy usługi w ramach indywidualnych lub zespołowych treningów samoobsługi i treningów umiejętności społecznych, polegających na nauce, rozwijaniu lub podtrzymywaniu umiejętności w zakresie czynności dnia codziennego i funkcjonowania w życiu społecznym. Dom prowadzi zajęcia 5 dni w tygodniu, przez 6 godzin w ciągu dnia są prowadzone zajęcia z uczestnikami.

Dla kogo przeznaczone są środowiskowe domy samopomocy?

Środowiskowe domy samopomocy przeznaczone są dla osób dorosłych z zaburzeniami psychicznymi. W zależności od rodzaju dysfunkcji uczestników, środowiskowe domy samopomocy dzielimy na 4 typy:

dla osób przewlekle psychicznie chorych (typ A),
dla osób upośledzonych umysłowo (typ B) w stopniu głębokim, znacznym i umiarkowanym, a także dla osób z lekkim upośledzeniem umysłowym, gdy jednocześnie występują inne zaburzenia, zwłaszcza neurologiczne.
dla osób wykazujących inne przewlekłe zaburzenia psychiczne (typ C)
dla osób z ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi (typ D)

Dom może obejmować wsparciem więcej niż jedną kategorię osób (domy wielotypowe).

Środowiskowe Domy Samopomocy typu D dla osób z ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi funkcjonują w ramach Programu „Za życiem”.

Na czym polega funkcjonowanie środowiskowych domów samopomocy w ramach Programu „Za życiem”?

Działanie 3.2. Programu „Za życiem” zakłada ułatwienie dostępu do środowiskowych domów samopomocy większej grupie osób z zaburzeniami psychicznymi, poprzez tworzenie nowych ośrodków wsparcia przystosowanych dla osób ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi, bądź dostosowywanie istniejących ośrodków innych typów na potrzeby tej grupy osób.

Ponadto, w ramach Programu „Za życiem” dofinansowywane są miejsca we wszystkich typach domów dla uczestników ze spektrum autyzmu i niepełnosprawnościami sprzężonymi. Środowiskowy dom samopomocy otrzymuje wtedy wyższą dotację na uczestników, o których mowa powyżej i dzięki temu może świadczyć usługi skierowane do tych uczestników i zatrudniać wykwalifikowaną kadrę do pracy z nimi.

Jak stać się uczestnikiem środowiskowego domu samopomocy?

Osoba, która chce zostać uczestnikiem środowiskowego domu samopomocy składa do ośrodka pomocy społecznej (właściwego ze względu na miejsce zamieszkania) wniosek o skierowanie
do domu na pobyt dzienny lub całodobowy. Do wniosku dołącza się następujące dokumenty:

zaświadczenie lekarskie, wydane przez lekarza psychiatrę lub lekarza neurologa, o występujących zaburzeniach psychicznych;
zaświadczenie lekarza rodzinnego o stanie zdrowia i o braku przeciwwskazań do uczestnictwa w zajęciach domu wraz z informacją o sprawności w zakresie lokomocji osób niepełnosprawnych fizycznie;
orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, o ile osoba takie posiada.

Osoby, które kwalifikują się jako uczestnicy ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi (w ramach Programu „Za życiem”) powinni posiadać orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności wraz ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Skierowanie osoby do domu na pobyt całodobowy następuje w przypadku wystąpienia potrzeby spowodowanej sytuacją życiową lub rodzinną osoby albo w przypadku realizacji całodobowego treningu samoobsługi i umiejętności społecznych w ramach indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego.

Skierowanie do domu następuje w drodze decyzji administracyjnej. W przypadku osób, które po raz pierwszy wystąpiły o skierowanie do domu, decyzję o skierowaniu do domu wydaje się na czas określony, nie dłuższy niż 3 miesiące, konieczny do dokonania oceny możliwości zaproponowania osobie indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego oraz okresu, jaki będzie niezbędny do jego realizacji. Po dokonaniu oceny oraz przygotowaniu indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego osobę kieruje się do domu na czas określony, uzgodniony z kierownikiem domu, niezbędny do realizacji indywidualnego planu postępowania wspierająco-aktywizującego.

Czy uczestnictwo w zajęciach środowiskowego domu samopomocy jest płatne?

Korzystanie z usług środowiskowego domu samopomocy jest bezpłatne.

Co to jest plan postępowania wspierająco-aktywizującego?

W planie postępowania wspierająco-aktywizującego ustala się, we współpracy z uczestnikiem, sposób postępowania i pracy z uczestnikiem środowiskowego domu samopomocy. Plan musi odpowiadać indywidualnym potrzebom uczestnika i być zgodny z jego możliwościami psychofizycznymi.

Plan postępowania wspierająco-aktywizującego poddawany jest ocenie i ewentualnej modyfikacji.

Jakie treningi są prowadzone w środowiskowym domu samopomocy?

Usługi oferowane w środowiskowym domu samopomocy obejmują w szczególności:

trening funkcjonowania w codziennym życiu, w tym: trening dbałości o wygląd zewnętrzny, trening nauki higieny, trening kulinarny, trening umiejętności praktycznych, trening gospodarowania własnymi środkami finansowymi;
trening umiejętności interpersonalnych i rozwiązywania problemów, w tym: kształtowanie pozytywnych relacji uczestnika z osobami bliskimi, sąsiadami, z innymi osobami w czasie zakupów, w środkach komunikacji publicznej, w urzędach, w instytucjach kultury;
trening umiejętności komunikacyjnych, w tym z wykorzystaniem alternatywnych i wspomagających sposobów porozumiewania się, w przypadku osób z problemami w komunikacji werbalnej;
trening umiejętności spędzania czasu wolnego, w tym: rozwijanie zainteresowań literaturą, audycjami radiowymi, telewizyjnymi, internetem, udział w spotkaniach towarzyskich i kulturalnych;
poradnictwo psychologiczne;
pomoc w załatwianiu spraw urzędowych;
pomoc w dostępie do niezbędnych świadczeń zdrowotnych, w tym uzgadnianie i pilnowanie terminów wizyt u lekarza, pomoc w zakupie leków, pomoc w dotarciu do jednostek ochrony zdrowia;
niezbędną opiekę, w szczególności dla uczestników ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi;
terapię ruchową, w tym: zajęcia sportowe, turystykę i rekreację;
całodobowe wyżywienie dla uczestników skierowanych na pobyt całodobowy w formie posiłków lub produktów żywnościowych do przygotowania posiłków przez uczestnika;
inne formy postępowania przygotowujące do uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej lub podjęcia zatrudnienia, w tym w warunkach pracy chronionej na przystosowanym stanowisku pracy.

Na czym polega wsparcie rozwoju środowiskowych domów samopomocy w ramach Programu „Za życiem”?

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej poszerza dostępność usług w środowiskowych domach samopomocy, w tym także w odniesieniu do środowiskowych domów samopomocy, które realizują działanie 3.2 Programu „Za życiem” czyli dla osób wymagających wzmożonej opieki. Co roku Minister dokonuje podziału środków rezerwy celowej na rozwój sieci ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które są przeznaczane na tworzenie nowych środowiskowych domów samopomocy typu D, tworzenie miejsc dla osób ze spektrum autyzmu i niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz dostosowywanie infrastruktury już istniejących ośrodków na przyjęcie tej szczególnej grupy uczestników.

Wykaz środowiskowych domów samopomocy znajdziesz na w naszej „Bazie Pomocy”.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 901, z późn. zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz.U. z 2020 r. poz. 249)